Nauaula ang̃ datig̃ datu opag̃ paletan ng̃ isag̃ hooad. Pagdatig̃ ng̃ hooad sa barag̃ay, agad niyag̃ ipinamalas ang̃ capag̃arihag̃ di sa cania. Penagpogaian nia ang mag̃ dateg̃ caaoai na barangay. Penadag̃alan cahit ang di carapatdapat. Benaclas ang mag̃a mai pacinabag̃ na itinaio. Ineba ang himig nag̃ mag̃a auit nag̃ tagompai. Nenais niag̃ macalemot ang barag̃ay sa narateg̃ na nila noon. Ag̃ hindi alam nag̃ barag̃ay, casama lamag̃ sa mas malacing panlelenlag̃ ang houad na datu. Ang nacalolongcot, di rin ito alam nag̃ houad na datu, ang balac nag̃ isag̃ mas mataas na datu na conin ag̃ capangyarihan nag̃ ibag̃ barag̃ay sa canilag̃ cinaroonan. Uala talagag̃ alam si hoad na datu.
Cahit sa pamamahala. Ag̃ mag̃a taog̃ nuon ai sanai sa trabajo dahil mayroon silag̃ tog̃ohin ai caniang binulag sa mag̃a palabas at palacasan. Nguni,t nag̃ tanog̃in sia nang̃ mag̃a madonog̃ ng barag̃ay hig̃gil sa dapat nelang gauin, agad niang sinabi na magmahalan na lamag̃. Nag̃ mag-osisa sa cania ag̃ mag̃a nagbabag̃ayang pantas sa wika sa kanilang pooc, sabi nia ay hindi co alam ag̃ sabe ninio. Litao talagag̃ walag̃ alam si houad na datu.
Hag̃ga sa magcagulogulo ang barangay na ualag̃ plano. Nagbalac ag̃ ilag̃ mapag̃ahas na timaua1 na daanen sa dahas ang canilag̃ hinaig̃. Sinogod nila nag̃ tahimik ang gusali nag̃ houad na datu. Laquing golat nila nag̃ maratig̃ ang silid netong puno nag̃ salamig̃ ag̃kat mulang baniagag̃ pag̃pag̃. Naquita nila olitolit ang sarili sa mag̃a nagnig̃nig̃ na salapi’t samsam na yaman nag̃ houad. Sa galit, canilag̃ binasag ag̃ mag̃ salamin habag̃ nacita nila ang datug̃ hooad sa isag̃ soloc. Nagaatanda tanda na iba ang paneneiuala nia sa canilag̃ matapat sa kanilang mag̃a anito, sa canilang mag̃a nono, at datig̃ madag̃al na pinono.
Nag̃alaglag ang matatalas na piraso nag̃ salamin. Sa maleleet na salamin, naroon ang uangis ng houad na datu. Nag-aantanda at wala talagag̃ alam sa nag̃iari sa cania. Matapos, may bubog pa ring nagcalat sa pooc nag̃ datig̃ hooad na datu. Uala nag̃ gustong magpag̃gap matapos. Inaalala nela ang mga houarang nauna sa nag̃ himacas2.—Ona Persona Catotobo
1 Timaua—Sa Vocabulario dela lengua tagala, taong malaya na dati ay alipin.
2Himakas- Sa Vocabulario muli, bagay na tagapagpaalala sa iba. Mga personal na damit o alahas na ginagamit sa paggunita sa mga dakilang bayani at ninuno (Scott, 1994).
Diwatáhan 